Të dhënat e reja që përfshijnë miliona galaktika dhe bërthama të ndritshme galaktike po japin prova të reja se forca kozmike enigmatike dhe e padukshme e quajtur energjia e errët – përgjegjëse për zgjerimin e përshpejtuar të universit – është dobësuar me kalimin e kohës në vend që të mbetet konstante, siç hipotezohet prej kohësh.
Gjetjet e shpallura të mërkurën janë pjesë e një studimi shumëvjeçar të historisë së kozmosit, duke u përqendruar në energjinë e errët. Studiuesit analizuan tre vjet vëzhgime nga Dark Energy Spectroscopic Instrument, ose DESI, në Observatorin Kombëtar Kitt Peak në Arizona.
“Rezultatet e DESI-t sugjerojnë në mënyrë joshëse për një energji të errët në zhvillim,” tha Arjun Dey, një astrofizikan në NOIRLab të Fondacionit Kombëtar të Shkencës të SHBA dhe shkencëtar i projektit NOIRLab për DESI.
Analiza e re përdori të dhëna nga tre vitet e para të vëzhgimeve të DESI të pothuajse 15 milionë galaktikave dhe kuazareve, të cilat janë bërthama jashtëzakonisht të ndritshme galaktike ku një vrimë e zezë supermasive konsumon me uri materialin përreth, shkruan Reuters.
Kjo analizë, e përzier me të dhëna të tjera astrofizike, ofron prova në rritje se ndikimi i energjisë së errët mund të dobësohet me kalimin e kohës dhe se modeli standard se si funksionon universi mund të ketë nevojë të rishikohet, thanë studiuesit.
Këto matje të tjera përfshijnë dritën e mbetur nga agimi i universit, yjet në shpërthim të quajtur supernova dhe mënyrën në të cilën drita nga galaktikat e largëta shtrembërohet nga graviteti.
“Gjetjet e reja, si nga DESI ashtu edhe nga një numër eksperimentesh të tjera, sugjerojnë tani se çdo gjë që shkakton zgjerimin universal mund të jetë në kalbje – domethënë, duke u zvogëluar në forcë,” tha Dey. “Kjo ndryshon edhe një herë kuptimin tonë themelor për natyrën, dhe në veçanti kuptimin tonë për të ardhmen e universit tonë. A do vijojë zgjerimi përgjithmonë, apo nxitimi do ngadalësohet, do ndalet dhe do kthehet në frenim?”
“Të dhënat e DESI-t na tregojnë se si është rritur madhësia e universit me kalimin e kohës. Ne mund ta lidhim shpejtësinë me të cilën ai po rritet drejtpërdrejt me forcën – ose densitetin e energjisë – të energjisë së errët në një kohë të caktuar, pasi energjia e errët është ajo që shkakton përshpejtimin,” tha astrofizikani i Universitetit të Pitsburgut, Jeff Neëman, një tjetër studiues.
Përmbajtja e universit përfshin materien e zakonshme – yjet, planetët, gazin, pluhurin dhe të gjitha gjërat e njohura në Tokë – si dhe materien e errët dhe energjinë e errët.
Lënda e errët, e cila njihet nga ndikimet e saj gravitacionale në galaktika dhe yje, mund të përbëjë rreth 27%. Energjia e errët mund të përbëjë rreth 68%.
“Energjia e errët është padyshim një nga përbërësit më të çuditshëm dhe misteriozë të universit. Ne ende nuk e dimë se çfarë është, por ne mund të zbulojmë efektin e saj të qartë në zgjerimin e universit,” tha Dey.
“E gjithë lënda në univers ka gravitacion që duhet të ngadalësojë shkallën e zgjerimit. Në vend të kësaj, ne vërejmë se zgjerimi universal po përshpejtohet dhe ne ia atribuojmë këtë sjellje të papritur energjisë së errët, një përbërës i universit që ushtron një presion për t’i larguar gjërat – si gravitet negativ,” shtoi Dey.
Gjetjet e reja u prezantuan në Samitin Global të Fizikës të Shoqatës Amerikane të Fizikës në Anaheim, Kaliforni.
“Gjetjet tona në DESI se energjia e errët po evoluon me kalimin e kohës dhe nuk është konstante kozmologjike është ndoshta rezultati më i rëndësishëm në lidhje me përshpejtimin kozmik që nga zbulimi i tij në 1998 që çoi në çmimin Nobel në fizikë në vitin 2011,” tha kozmologu Mustapha Ishak i Universitetit të Teksasit në Dallas dhe grupi i punës DESI, i cili analizon të dhënat.
“Rezultati i ri dhe i papritur ka të ngjarë të ndryshojë të ardhmen e kozmologjisë dhe të kuptuarit tonë të modelit të saj standard,” shtoi Ishak.
