Presidenti Trump dëshiron të sigurojë mineralet që i duhen SHBA-së për gjithçka, nga telefonat inteligjentë te avionët luftarakë, duke arritur marrëveshje në Ukrainë, Groenlandë, madje edhe në Rusi.
Por edhe nëse administrata Trump siguron më shumë miniera për kompanitë amerikane përmes marrëveshjeve për të drejtat e mineraleve që po diskutohet me Ukrainën, mund t’i duhet të dërgojë një pjesë të madhe të mineraleve në Kinë – rivali i saj kryesor gjeopolitik – për t’u përpunuar.
Një shembull kryesor i këtij rebusi janë mineralet e rralla, një grup lënëdsh të përdorura për sistemet e mbrojtjes që presidenti amerikan ka thënë se janë fokusi i marrëveshjeve të tij në Ukrainë.
“Ne kemi shumë nevojë për minerale të rralla. Ukraina ka shumë të tilla në sasi të madhe,” tha Trump përpara një takimi të fundit të kabinetit.
Në të vërtetë, SHBA-ja tashmë ka furnizime të bollshme me minerale të rralla, por mbështetet te Kina për t’i përpunuar ato. Kjo për shkak se SHBA-ja ka humbur një pjesë të madhe të aftësisë së saj për të përpunuar minerale, ndërsa Kina është bërë përpunuesi mbizotërues në botë i mineraleve të rralla, kobaltit, bakrit dhe shumë metaleve të tjera.
Wall Street Journal raportoi se Republika Demokratike e Kongos i ka ofruar SHBA-së qasje në një sasi mineralesh, duke përfshirë kobaltin dhe bakrin, në këmbim të ndihmës për të mposhtur një forcë rebele brenda vendit. Por një marrëveshje e tillë ngre pyetjen se ku do përpunoheshin këto minerale.
Gjatë një fjalimi të përbashkët në Kongres në fillim të këtij muaji, Trump tha se kishte planifikuar një “veprim historik për të zgjeruar në mënyrë të madhe prodhimin e mineraleve të rëndësishme e të rralla” në SHBA. Javën e kaluar ai nënshkroi një urdhër ekzekutiv për të thjeshtuar lejet dhe për të rritur financimin e qeverisë për projektet e reja minerare vendase, duke përfshirë objektet e përpunimit.
“Presidenti Trump ka qenë prej kohësh i përkushtuar për të çliruar të gjitha burimet natyrore të Amerikës të dhëna nga Zoti, duke përfshirë mineralet jetike”, tha zëvendëssekretarja e shtypit e Shtëpisë së Bardhë, Anna Kelly.
Humbja e kapacitetit amerikan të përpunimit ndaj Kinës është vetëm një shembull sesi deindustrializimi i SHBA-së po favorizon rivalin e saj kryesor gjeopolitik. Shtetet e Bashkuara kanë ndaluar prodhimin e mallrave kryesore, duke përfshirë kontejnerët, disa përbërës farmaceutikë dhe disa vegla makinerie, pasi ato u bënë më të lira dhe më efikase për t’u prodhuar jashtë vendit, veçanërisht në Kinë.
Në rastin e mineraleve të rralla, SHBA nxjerr në minierat e saj rreth 12% të furnizimit të botës, duke e lënë atë vetëm pas Kinës në këtë drejtim, sipas Shërbimit Gjeologjik të Shteteve të Bashkuara. Shumica e mineraleve vjen nga një depozitë e madhe në minierën Mountain Pass në Kaliforni.
Por SHBA-ja eksporton rreth dy të tretat e mineraleve të rralla në Kinë. Ajo ka pak zgjedhje: Kina është përgjegjëse për rreth 85% të përpunimit të mineraleve të rralla në botë. Kompanitë kineze më pas e kthejnë mineralin në produktin përfundimtar – magnete me minerale të rralla – dhe i eksportojnë magnetet përsëri në SHBA.
Në mënyrë të ngjashme, SHBA-ja dërgon një pjesë të furnizimeve të saj të konsiderueshme të bakrit në Kinë për përpunim. Edhe miniera e vetme e nikelit e Amerikës dërgon koncentratin e saj të nikelit jashtë vendit në Kanada për shkrirje.
“Ajo e ashtuquajtur pjesë e përpunimit dhe rafinimit të xeheve në kimikate dhe metale është me të vërtetë e rëndësishme dhe e mbizotëruar nga Kina,” tha Morgan Bazilian, drejtor i Institutit Payne në Shkollën e Minierave në Kolorado.
Deri në vitet 1990, SHBA ishte një përpunues kryesor i mineraleve dhe metaleve. Por më pas Kina u shfaq si lojtari mbizotërues, e fuqizuar nga fuqia e saj e lirë e punës dhe rregulloret më të lira mjedisore të një sektori që mund të jetë shumë ndotës. Nevoja e pangopur e prodhuesve kinezë për lëndë të para gjatë viteve të rritjes shpërthyese të vendit ishte gjithashtu një ndihmë për rafineritë kinezë.
Sot, shkalla e madhe e industrisë së rafinimit të Kinës e bën të vështirë për të tjerët të konkurrojnë. Sipas vlerësimeve të industrisë, kostoja e ndërtimit të një fabrike rafinerie në Kinë është një e treta e kostos në SHBA.
Mbizotërimi i Kinës është rritur edhe më tej vitet e fundit. Gjashtë rafinerët kryesorë të kobaltit në botë janë të gjithë kinezë dhe pjesa e vendit në kobaltin e rafinuar në botë – i nevojshëm për pajisjet mbrojtëse dhe bateritë – u rrit nga 65% në 2018 në 83% në 2024, sipas Darton Commodities, një kompani tregtare kobalti. Në mënyrë të ngjashme, kompanitë kineze tani mbizotërojnë përpunimin e nikelit pasi ngritën fabrika të mëdha në Indonezi, miniera më e mirë e nikelit në botë.
Administrata Trump kohët e fundit tha se kapaciteti i rafinimit të bakrit të SHBA-së mbetet pas Kinës dhe nisi një hetim se si importet e metalit kërcënojnë sigurinë kombëtare të SHBA-së.
Nën ish-presidentin Joe Biden, SHBA-ja dha qindra milionë dollarë financime për kompanitë me bazë në SHBA për të nxitur përpunimin e mineraleve të rëndësishme. Por shumë projekte janë penguar nga çështjet mjedisore dhe të lejeve, si dhe nga vështirësia për të konkurruar me mineralet kineze me çmime të ulëta.
Një fabrikë e përpunimit të nikelit që synohej të ndërtohej në Minesota, pranë një miniere nikeli në zhvillim, u zhvendos në Dakotën e Veriut për shkak të kundërshtimeve lokale në lidhje me ndikimin mjedisor të uzinës.
Edhe pse qeveria e SHBA-së premtoi 114 milionë dollarë në vitin 2022 për të vënë në funksion fabrikën e Dakotës së Veriut, as uzina dhe as miniera e Minesotës nuk kanë filluar ndërtimin. Ndërkohë, një rritje e prodhimit kinez të nikelit në Indonezi ka ulur çmimin e metalit, duke dëmtuar perspektivat për projekte të reja.
Një zëdhënës i Talon Metals, kompania që zhvillon minierën dhe fabrikën e përpunimit, tha se të dy projektet po ecin drejt dhënies së lejeve dhe ai shpresonte se urdhri i ri ekzekutiv i Trump mund t’i përshpejtonte gjërat.
Mineralet e rralla
Një fokus kryesor i qeverisë amerikane në vitet e fundit kanë qenë mineralet e rralla, të cilat nevojiten për prodhimin e avionëve luftarakë F-35, dronëve dhe nëndetëseve bërthamore. SHBA ishte një lojtar kryesor në këtë industri përpara se konkurrenca kineze të zbrazte sektorin. Gjatë pesë viteve të fundit, qeveria amerikane ka shpallur qindra miliona dollarë financime për të rindërtuar fabrikat e përpunimit të mineraleve të rralla dhe fabrikat që prodhojnë magnete të mineraleve të rralla.
Në një nga përpjekjet më ambicioze, Lynas Rare Earths, një kompani australiane, mori 258 milionë dollarë financim nga Pentagoni në vitin 2023 për të ndërtuar një strukturë të përpunimit të mineraleve të rralla në Teksas.
Pothuajse dy vjet më vonë, projekti nuk ka filluar ende ndërtimin, i vonuar pjesërisht për çështje që lidhen me trajtimin e ujërave të zeza. Kompania mund të duhet të riprojektojë fabrikën për të siguruar lejet.
MP Materials, kompania me bazë në Las Vegas që ka operuar minierën Mountain Pass që nga viti 2017, po largohet dalëngadalë nga rafinimi kinez. Gjatë viteve të fundit, kompania ka ndërtuar objekte përpunimi, duke përfshirë një fabrikë të mbështetur nga Pentagoni që kryen punën e ndërlikuar të shoshitjes së mineraleve më të vlefshme që do përdoren në prodhimin e magneteve.
Në janar, kompania tha se kishte bërë një hap tjetër vendimtar, duke filluar prodhimin tregtar të metaleve të rralla.
Hapi tjetër për kompaninë është të prodhojë produktin përfundimtar – magnete nga mineralet e rralla – në një shkallë tregtare. Ajo shpreson ta bëjë këtë deri në fund të vitit, kur do fillojë dërgimin e magneteve te General Motors si pjesë e një marrëveshjeje furnizimi. Ndërsa rreth dy të tretat e koncentratit të mineraleve të rralla të kompanisë dërgohet ende në Kinë, kompania po rrit në mënyrë të qëndrueshme përpunimin në shtëpi.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e WSJ
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
