Një kryevepër e harruar vaj mbi kanavacë nga piktori indian MF Husain, e rizbuluar dekada më vonë, ka rishkruar librat e rekordeve për artin indian.
Vepra “Gram Yatra”, një mural i gjerë 4 metra, u shit për një vlerë të paparë prej 13.8 milion dollarëshnë një ankand Christie’s në Nju Jork javën e kaluar. Ajo kapërceu nivelin më të lartë të mëparshëm për artin indian prej 7.4 milionë dollarësh që u fitua nga vepra “The Story Teller” e Amrita Sher-Gil në 2023.
Husain, i cili vdiq në vitin 2011, në moshën 95-vjeçare, ishte një pionier i modernizmit indian dhe mbetet një frymëzim i qëndrueshëm për artistët indianë. Në vitin 2006, ai u largua nga India pas kërcënimeve me vdekje nga grupet e vijës së ashpër hindu për përshkrimet e tij të hyjnive.
Për gati pesë dekada, piktura rekord zbukuroi pa pretendime muret e një spitali norvegjez, të anashkaluar dhe të nënvlerësuar. Tani, ajo qëndron si një vepër përcaktuese e artit modern të Azisë Jugore.
Husain pikturoi “Gram Yatra” – që do të thotë “udhëtim në fshat”, një emër që iu dha më vonë – në vitin 1954, shumë kohë përpara se të bëhej një ikonë.
13 vinjetat e tij – fotografi të gjalla të jetës së fshatit indian – pasqyrojnë përzierjen e tij të veçantë të traditave popullore indiane dhe ndikimeve moderniste. Ato të kujtojnë pikturat narrative në traditën miniaturë të Indisë, në të cilat fotografitë e vogla thurin një histori.
Në “Gram Yatra”, Husain përdori tone të gjalla dhe tokësore për t’i dhënë jetë kornizave, duke përshkruar gra në skena të përditshme, si gatimi, kujdesi për fëmijët dhe hipja në karrocë.
Në njërën prej kornizave, një fermer zgjat krahun, sikur të mbante tokën në kornizën ngjitur – një referencë për rrënjët bujqësore të shoqërisë indiane.
“Nëse jeni duke kërkuar për një vepër të vetme arti që përcakton artin modern të Azisë Jugore, kjo është ajo,” tha Nishad Avari, kreu i Artit Modern dhe Bashkëkohor të Azisë Jugore në Christie’s.
Piktura, shtoi ai, tregoi gjithashtu se si Husain u ndikua nga udhëtimet e tij jashtë vendit, veçanërisht udhëtimi i tij në Kinë i vitit 1952, që e njohu atë me penelin kaligrafik të artistëve si Xu Beihong – gjurmët e të cilave mund të shihen në penelatat ekspresive të pikturës, shkruan BBC.
Në vitet pas pavarësisë së Indisë, ai nuk kërkoi frymëzim në Paris apo Nju Jork, por në fshatrat e Indisë, duke pasqyruar besimin e Mahatma Gandit se zemra e kombit qëndron në rrënjët e tij rurale.
Sipas biografit të Husainit, Akhilesh, angazhimi i thellë i piktorit me strukturën kulturore të Indisë ndihmoi në formimin e mënyrës sesi vendi e shihte veten – “si jetojnë njerëzit, çfarë pëlqejnë dhe çfarë mendojnë”.
Piktura tregon gjithashtu shenjat e hershme të stilit kubist të modifikuar të Husainit – ku në veprat e tij spikasnin forma gjeometrike dhe linja të theksuara.
Udhëtimi i pikturës nga Delhi në Oslo shton mistikën e saj.
Ajo u ble në vitin 1954 për vetëm 295 dollarë nga mjeku ukrainas Leon Elias Volodarsky, i cili ishte në Indi në një mision të Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH).
Pasi e çoi në Norvegji, vepra zbukuroi muret e Spitalit Universitar të Oslos për gati gjysmë shekulli, kryesisht pa u vënë re nga bota e artit.
Ajo qëndroi e tillë për disa dekada derisa shtëpia e ankandeve Christie’s u njoftua për të në 2013 – dy vjet pas vdekjes së Husain – duke çuar në ekspozitat e saj globale përpara kësaj shitje rekord.
