Kushdo që do të pasojë Papa Françeskun do të trashëgojë një trashëgimi të rëndësishme dhe të debatueshme sa i përket marrëdhënieve me popujt indigjenë në të gjithë Amerikën.
Për disa, Françesku ishte një figurë pajtuese; për të tjerë, një zhgënjim. Edhe ata që e vlerësuan për veprimet e tij gjatë papatit 12-vjeçar, theksuan se ato ishin vetëm një hap fillestar dhe se pasardhësi i tij do të duhet të vazhdojë punën drejt shërimit.
Françesku, i cili ndërroi jetë më 21 prill, në moshën 88-vjeçare, kërkoi falje historike për trashëgiminë “katastrofike” të shkollave me konvikt në Kanada dhe mbikëqyri mohimin e “Doktrinës së Zbulimit” – një grup dekretesh papnore të shekullit të 15-të që justifikonin konfiskimin e tokave vendase gjatë epokës koloniale.
Megjithatë, disa udhëheqës indigjenë e kritikuan për ngadalësinë në njohjen e plotë të ndikimit traumatik të përpjekjeve misionare katolike, si dhe për shenjtërimin e Junipero Serrës, misionarit të shekullit të 18-të të akuzuar për keqtrajtimin e komuniteteve vendase në Kaliforninë e sotme.
Edhe admiruesit e Françeskut pranojnë se puna e tij mbeti e papërfunduar.
“Janë 150 vjet traumë. Do të na duhet kohë për t’u rikuperuar,” tha Wilton Littlechild, një i mbijetuar i shkollës me konvikt dhe ish-Shef i Madh i Konfederatës së Kombeve të Para të Traktatit të Gjashtë në Kanada. “Ai na vuri në një rrugë të fortë drejt pajtimit, por kjo nuk mund të ndalet.”
Takimi më dramatik i Françeskut me komunitetin indigjen ndodhi në korrik të vitit 2022, në Maskwacis, një qytet i vogël në provincën kanadeze të Albertës, qendër e katër kombeve Cree.
Atje, Papa Françesku bëri homazhe në një varrezë pranë një ish-shkolle konvikti dhe kërkoi falje të shumëpritur për rolin e Kishës Katolike në sistemin e shkollave konvikte për Kombet e Para, Metis dhe Inuitët e Kanadasë.
“Më vjen thellësisht keq, më vjen keq për mënyrat se si, për fat të keq, shumë të krishterë mbështetën mentalitetin kolonizues të fuqive që shtypnin popujt indigjenë”, deklaroi Papa Françesku.
Reverendi Cristino Bouvette kujtoi emocionin e papritur gjatë një prej momenteve më të ndjera të vizitës së Papa Françeskut në Kanada.
Bouvette, prift nga Alberta me prejardhje Cree dhe Metis, i cili shërbeu si koordinator liturgjik gjatë vizitës, tha se gjatë kërkimit të faljes nga Papa dëgjoi duartrokitje dhe pa disa njerëz duke qarë. Edhe vetë ai u mbush me lot, duke menduar për gjyshen e tij të ndjerë, e cila kishte ndjekur një shkollë konvikti.
“Mendimet e mia shkuan menjëherë te gjyshja ime. Mendoj se ajo do të ishte prekur thellë nëse do të ishte gjallë për t’i dëgjuar ato fjalë, edhe pse nuk besonte se Papa duhej të kërkonte falje”, tha Bouvette.
Papa Françesku, i pari papë nga Amerikat, kishte kërkuar më herët falje edhe në Bolivi për bashkëpunimin e Kishës Katolike me kolonializmin dhe kishte mbështetur përdorimin e gjuhëve dhe zakoneve indigjene në liturgjitë katolike në Meksikë.
Megjithatë, jo të gjithë e panë me entuziazëm qasjen e tij. Valentin Lopez, kryetar i Bandës Fisnore Amah Mutsun në Kaliforni, tha:
“Françesku ishte një qenie njerëzore që përpiqej të donte, të respektonte dhe të nderonte njerëzit, duke mbrojtur të varfrit dhe migrantët. Por, në lidhje me amerikanët vendas, ai injoroi një numër çështjesh shumë të rëndësishme, dhe për këtë jemi të zhgënjyer.”
Kenneth Deer, një aktivist mohawk nga Kanadaja, i cili në vitin 2016 ishte pjesë e një delegacioni vendas që kërkoi nga Papa Françesku anulimin e Doktrinës së Zbulimit, e cilëson Papa Françeskun si “shumë progresiv”, megjithëse i frenueshëm nga Vatikani.
Deer vuri në dukje se, edhe pse Kisha Katolike nuk ishte e gatshme të pranonte se shkollat konvikte përbënin akt gjenocidi, Françesku personalisht ishte i gatshëm ta thoshte këtë në komentet e tij.
“Ky është ai që duhet të dëgjosh, Papa Françesku i pashkruar,” tha Deer.
Ai shtoi se pasardhësi i Françeskut duhet të vazhdojë përpjekjet për evolucion dhe ndryshim:
“Duhet të vazhdosh të punosh, duhet të ndryshosh.”/AP
